Ze heet Samira, maar de mannen die haar pad kruisen noemen haar 'kukolka', Russisch voor 'popje'. Ze vertedert iedereen met haar groenblauwe ogen. Met die ogen ontstond het verhaal in het hoofd van schrijfster Lana Lux (32). Na haar theateropleiding in Berlijn volgde ze een workshop rond kinderboeken. Ze moest een verhaal verzinnen bij de beroemde foto van Steve McCurry, waarop een Afghaanse vluchtelinge met felle ogen te zien is.

Een kinderboek kwam er niet uit voort, wel een bikkelhard verhaal over een Oekraïens kind dat in de prostitutie belandt. Samira ontsnapt op haar zevende uit het weeshuis waar ze als zigeunerkind hard wordt aangepakt. Ze wordt van straat geplukt door de gewelddadige Rocky, een twintiger die haar samen met andere kinderen op pad stuurt om te bedelen en te stelen. In ruil krijgen ze een matras in een kraakpand. Ze verliezen zich in alcohol om de herinneringen aan misbruik en familiaal geweld uit te drijven.

Voor dit deel van het boek dook Lux deels in haar eigen herinneringen. Net als Samira groeide ze op in de Oekraïense stad Dnipro na de ineenstorting van het communisme. De samenleving raakte compleet op drift. In interviews vertelt ze hoe geweld deel uitmaakte van het dagelijks leven, van lijfstraffen op school tot moord in haar omgeving. Op haar tiende emigreerde ze met haar ouders naar Duitsland. Die achtergrond verwerkt ze ook deels in dit boek.

Loverboy

Tot zover de autobiografische elementen. Wat volgt steunt niet op Lux' eigen ervaringen. Samira wordt seksueel misbruikt door Rocky en zoekt op haar twaalfde een uitweg bij een andere volwassen man. Dima overtuigt haar dat hij verliefd op haar is, haalt haar naar Berlijn en leent haar tegen betaling uit aan vrienden. Lux analyseert helder hoe een kind in de val van een loverboy trapt. Dima is de eerste die Samira affectie en aandacht schenkt. Het misbruik dat erbij komt, beschouwt ze als de natuurlijke gang van zaken. Twijfel komt er pas wanneer Dima haar aan een bordeel verkoopt.

Ruim twee jaar ging Lux mentaal tot het uiterste om dit boek te schrijven. Ze verdiepte zich in documentaires over mensenhandel, procesverslagen en getuigenissen van prostituees. Het boek leest dan ook als de monoloog van een slachtoffer dat aangifte doet, in een nuchtere toon zonder opsmuk. Aan het begin van het boek wringt dat een beetje. Samira is dan amper zeven, maar haar observaties lijken uit de mond van een volwassene te komen.

Mogelijk haken lezers af bij de expliciete scènes waarin Samira beschrijft wat mannen met haar doen tussen haar tiende en haar vijftiende. Het is weerzinwekkend, maar het helt nooit over naar platte sensatie. Lux beschrijft treffend hoe Samira de macht over haar eigen lichaam verliest. Dima dringt haar een verknipt schoonheidsideaal op: een gladgeschoren lichaam, excessieve make-up, kleren in luipaardprint en zwarte zijde. Bij het douchen durft ze zichzelf niet aan te raken: 'Ik wist niet of het mocht nu mijn lichaam van hem was.'

Na het lezen blijft er heel wat stof tot nadenken over. Hoe stel je als vrouw grenzen? Hoe doorzie je manipulatie? Hoe ver mag seksuele vrijheid gaan? In Duitsland verscheen het boek net toen de #MeToo-beweging wereldwijd losbarstte. Lux klaagde toen in een radio-interview aan dat we veel accepteren omdat we geloven dat mannen nu eenmaal recht hebben op seks. In het bordeel waar Samira wordt uitgebuit, kunnen klanten de klok rond een bestelling plaatsen via de website. 'Ik had soms tien, soms vijftien, soms twintig mannen per dag. Als iemand me midden in de nacht boekte, werd ik wakker gemaakt. Ik had dan tien minuten om me klaar te maken.'

Het lijkt niet aantrekkelijk om een boek over zo'n ellendig thema te lezen. De belangrijkste reden om dat toch te doen, is ook de reden waarom Lux dit boek wilde schrijven: het overkomt jonge vrouwen in onze stad, maar we zien het niet.

Veel goede Duitse boeken worden op dit moment geschreven door jonge schrijfsters met Oost-Europese wortels, zoals Olga Grjasnowa, Nino Haratischwili en Katja Petrowskaja. Na het lezen van Kukolka mogen we Lana Lux gerust in dat rijtje opnemen.

Vertaald door Marcel Misset, Nieuw Amsterdam, 304 blz., 21,99 € (e-boek 13,99 €). Oorspronkelijke titel: 'Kukolka'.

Verberg tekst

Een mooi weesmeisje ontvlucht een tehuis in de Oekraïne en valt prompt in handen van een pedoseksueel die een Dickensachtige dievenbende aanvoert. Als ze daaraan ontkomt, wordt ze het slachtoffer van een loverboy die haar naar Berlijn loodst en laat prostitueren. Een roman over een eigentijdse maatschappelijke werkelijkheid die op onverhulde wijze, zonder morele oordelen de perverse kanten ervan toont. De bij de leeftijd van de hoofdpersoon passende naïeve verteltoon geeft het verhaal een beklemmende authentieke kracht, die de lezer recht in het hart raakt en waaraan hij zich moeilijk kan onttrekken. Met een perspectiefrijk slot.